Dấu thời gian
Ông nghệ sĩ đến trường, nét mặt hớn hở, mở ra mở vào chiếc balô đựng máy ảnh, hổn hển:
- Tuyệt lắm. Phải nói là rất tuyệt.
Nói rồi, ông khoanh tay làm bộ, cười ròn, ngây ngô như trẻ nhỏ:
- Nào, thưởng bác cái gì nào, không, bác không đưa đâu.
Cô bé chả hiểu ông nói về cái gì, thấy ông cười cũng cười theo.
Ông lại mở balô, nói liền:
- Trông cháu rạng rỡ, tràn đầy sức trẻ. Cháu có hồi hộp muốn xem ngay không, hay là tí nữa nhỉ.
Chợt nghĩ ra, cô gái như reo lên:
- A, cháu xem nào.
Người nghệ sĩ run run xoè tấm hình, đủ để cô bé nhìn thấy gương mặt mình:
- Tuy nhiên, về góc độ, giá mà ngắm kỹ hơn...
Cô bé cầm tấm hình, ngắm đến một giây:
- Cháu đây á? Eo ôi khiếp quá, thôi thôi trả bác, cháu không lấy đâu!
- Tuyệt thế này, khiếp ở điểm nào nhỉ?
Mặt cô gái đỏ bừng. Bỗng nhiên cô ghét ông nghệ sĩ, nói như quát:
- Bác xé nó đi. Cháu không muốn nhìn thấy nó - Mắt cô rơm rớm như sắp khóc.
- Cháu không muốn giữ, bác giữ hộ vậy, khi nào thay đổi ý kiến, bác đưa cho.
- Không. Không bao giờ, bác xé ngay đi.
- Bác không thể làm được việc đó. Nếu cháu muốn thì tự xé nó đi. Bác tin, sẽ có ngày cháu đến gặp ta để được xin lại.
Cụt hứng, ông nghệ sĩ lủi thủi ra về, nhưng trong lòng âm thầm vui.
*
Tối, có cuộc họp bất thường của chi đoàn về việc Dung “dịu dàng” đi chơi với bạn trai quá khuya làm ảnh hưởng đến mọi người trong phòng.
Người yêu cô gái đến. Như thường lệ, anh ngồi trong phòng, trên chiếc giường cá nhân đợi em. Anh lật giở những trang giáo trình, những cuốn tiểu thuyết trên giá sách của em. Chỉnh lại chiếc đèn chụp, cái bàn học trên giường của em. Cái chân bàn làm xô cái chiếu, lộ ra một tấm hình xé vụn làm tư chưa kịp vứt. Anh tò mò ghép lại… Thật không thể tin. Mặt anh đỏ bừng, máu trong người như sôi lên, đầu anh nặng trịch. Anh tức giận... nhợt nhạt bước vội ra khỏi phòng.
Nhường chỗ cho tình yêu, trong anh trỗi dậy sự căm ghét, khinh bỉ và ghê tởm.
Lòng trống rỗng, không một suy nghĩ nào tồn tại trong tâm hồn, anh ngồi quán rượu một mình đến gần sáng, trở lại trường ngủ chung giường với bạn.
Đêm, cả phòng chìm trong giấc ngủ. Không gian đen đặc như mực. Mọi ồn ào đều tắt lịm. Chỉ còn tiếng ngáy đều đều của một vài ông bạn, tiếng lủm bủm, vặn mình của anh bạn giường trên.
Ngủ không được, không dám nhắm mắt, anh trân trân nhìn trần nhà. Trần nhà chính là gầm giường của anh bạn ngủ say nói mớ.
Những vần thơ Puskin, Esenin bừng bừng trong anh.
 |
| Minh họa: Thành Chương. |
Trưa, anh đến căng tin trường em ăn cơm. Cô bạn cùng lớp che ô cho anh. Chẳng còn ý nghĩ nào nghĩ về em.
Đến căng tin phải đi qua dãy nhà em ở. Tình cờ nhìn thấy em cúi lom khom gội đầu trước cửa phòng. Em cũng tình cờ ngước nhìn thấy anh. Hạt nước long lanh trên má em. Em cười tươi trong như ngọc. Em dịu dàng rạng rỡ, dễ thương như là không có chuyện gì như là tất cả anh đổ oan cho em. “Dịu dàng quá, dịu dàng không chịu nổi”. Anh quên hết khinh bỉ, giận hờn. Anh dừng lại mà không biết mình đang đứng lặng, ngắm em.
Anh bước vội tới em tình tứ, dịu dàng:
- Anh đợi em cùng đi.
*
Căn phòng bé nhỏ của đôi uyên ương trên phố nhỏ yên bình, khuất lấp giữa chằng chịt những dãy phố ồn ào. Chiều chủ nhật thu sang, nắng vàng mát dịu, người vợ bồng con ngắm lá thu rơi trước cửa nhà, đằng kia một vườn hoa nho nhỏ, bằng lăng tím sót lại vài bông bạc màu.
- A, trái đất nhỏ bé quá. Cháu gái của tôi. Liệu mắt ông già này có nhìn nhầm không nhỉ?
- Ơ, bác! Bác đi đâu đấy, nhà cháu đây mà…
Người phụ nữ đon đả pha trà. Trong lúc trò chuyện, ông nghệ sĩ tranh thủ tác nghiệp, bấm hình cô cháu gái bồng con ở những góc độ ông thích.
Không ai nhắc đến tấm hình xưa.
Chồng chị đi làm về, anh lịch sự mời ông ở lại. Rất vội, ông hứa để lần sau.
- Dở quá, lẽ ra mình không nên tử tế với lão già mà phải đuổi thẳng cổ lão ta ra khỏi nhà trước khi đấm vỡ mặt hắn!
- Anh làm sao thế?…
- Lão già gớm thật, dám mò đến tận đây tìm cô.
- Vô tình bác ấy đi dạo qua đây. Sao anh lại có ý nghĩ…
- Cô thử hỏi thiên hạ xem, có đứa nào dám... chụp ảnh như cô không.
- Anh nghĩ bác ấy làm gì em?
- Cô nghĩ lão ấy là Phật à?
Để minh chứng cho một sự việc, người ta cần người thứ ba. Người thứ ba là ông nghệ sĩ, ai tin. Bây giờ cô mới hiểu thế nào là nỗi oan.
Lòng đau buốt như kim châm, ngập chìm trong tuyệt vọng, trầm uất, hững hờ, sâu sắc, mênh mông. Không còn lý lẽ nào để anh hiểu. Không còn tình cảm nào để anh tin.
Chị hy vọng ở thời gian.
*
Giám đốc cơ quan chị là một Tiến sĩ khoa học, rất yêu thơ ca và am hiểu nghệ thuật. Mỗi khi nổi hứng, ông sáng tác thơ. Thơ của ông cũng được in nhiều trên các báo, sinh viên chép sổ tay. Những hiểu biết, cảm thụ, những rung động ngọt ngào với những hình ảnh bình dị rất đời thường của ông khiến anh em trong cơ quan kính trọng, dễ hoà đồng.
Ông bảo, xưa kia các cụ có câu “Cái nết đánh chết cái đẹp”, ngày nay phải khẳng định rằng, cái nết không thể đánh chết cái đẹp, mà cái nết kết hợp với cái đẹp. Tiêu chuẩn người phụ nữ đẹp thời nay không chỉ đẹp về hình thức mà phải đạt đến hoàn mỹ, nghĩa là không ngừng học hỏi, tài giỏi, năng động, nết na, đảm việc nhà, giỏi việc công sở. Và ông nhấn mạnh - Cái đẹp phải được tôn thờ, cái đẹp phải được bảo vệ.
Ngày trực ban, chị về muộn hơn mọi người. Mải mê đọc sách, chị giật mình tưởng như đã muộn, đi như chạy sang phòng sếp kiểm tra lao công dọn phòng. Chị đưa tay kéo nắm đấm, cửa phòng bật ra. Thật bất ngờ, ông giám đốc lù xù mái tóc bạc, hổn hển vầy vò cô lao công cúc áo bật tung, xu-chiêng trồi lên tận cổ, cạp quần chun lẹo vẹo dưới quá đùi. Thấy động, hai con mắt đờ đẫn nhìn ra, thở phì phò.
- Ôi, xin lỗi - Đóng cửa lại, chị đi như chạy về phòng.
Mươi phút sau, có tiếng sập cửa đánh sầm từ phòng sếp vọng lại. Tiếng bước chân ra cầu thang máy. Tiếng cầu thang thánh thót mở cửa rồi đóng lại. Tiếng chổi quét loẹt xoẹt ngoài ban công.
Người lao công vào phòng, mặt cúi gằm rê rê chiếc chổi ngập ngừng:
- Chị ơi, việc ban nãy… chị đừng nói cho ai biết nhé.
- Biết rồi, chỉ cần thêm một người thôi là ngày mai em sẽ bị đuổi việc ngay.
Lao công im lặng. Hình như cô ta sợ. Chị tò mò:
- Nói thật đi, việc này diễn ra lâu chưa?
- Hôm em mới đến làm, bác ấy cũng làm thế. Em bảo, nếu bác như thế này ngày mai em sẽ xin thôi việc. Bác ấy xin lỗi và hứa sẽ không bao giờ như thế nữa. Nhưng hôm nay bác ấy lại…
Thảo nào, cứ một vài tháng, bà trưởng phòng hành chính lại thay một cô lao công mới không cần báo thủ trưởng. Mỗi khi như vậy, thủ trưởng chép miệng, nói một mình “bậy thật!”.
Câu nói của chồng chị hôm nào “Cô nghĩ lão ấy là Phật à” vang vang trong chị. Thật buồn. Có lẽ tất cả đàn ông trên trái đất này đều nghĩ giống nhau trong trường hợp ấy, trừ chị và ông nghệ sĩ kia thôi ư? Cuộc sống hôm nay quá khác rồi. Mộng mơ, thuần khiết bị coi là hâm là rồ dại.
Trời tối sậm, chị đi bộ về nhà qua vài ba con phố. Ánh điện huỳnh quang chi chít những con thiêu thân thèm chết dưới ánh đèn. Mấy ai để ý đến những con thiêu thân, ngoài chị. Hồ Gươm lấp lánh như gương, người ta nườm nượp đi như chạy bên hồ, va vào nhau mà chả ai để ý đến ai mà chả ai nói lời xin lỗi.
Con phố nhỏ, vắng lặng im lìm, chẳng ai để ý những chùm hoa tóc tiên li ti trắng thấp sát dưới chân hè. Chị khom lưng khẽ ngắt một nhành, trìu mến nó trên tay. Chiếc xe Mercedes rè rè theo sau mà chị chẳng hề hay. Một gã đàn ông kéo kính thò cổ ra ngoài cười đĩ đượi: “Đi chơi với anh nhé...”. Chị rợn người: “Đồ bẩn thỉu”. Chiếc xe ghé sát vỉa hè, hình như hắn ta chuẩn bị mở cửa. Sợ quá, như là bị bắt cóc đến nơi, chị ù té chạy, vứt lại lời chửi thề: “Đồ khốn nạn! Trẻ không tha, già không thương!”. Chiếc Mersedes rú ga, sát gần tới chị, nhả lời: “Đ. mẹ con mẹ mướp”. Nói rồi, gã đàn ông trong xe nhổ nước bọt, đoạn nhả ga, chiếc xe vút nhanh tan biến trong màn đêm.
Nhành hoa tóc tiên li ti trắng ủ rũ trên tay chị.
Và đêm ấy, đợi các con say ngủ, chị rón rén vào phòng xé nát tan tất cả những tấm hình ngày xưa không một chút tiếc thương. Nếu chồng chị đai lại chuyện cũ, chị sẽ xin lỗi anh, bằng không, chính chị cũng không thể tha thứ cho hành động bột phát, lãng mạn tuổi trẻ của chính mình.
*
Ít năm sau trong đêm lễ trao giải nghệ thuật, tình cờ chị lại gặp người nghệ sĩ ấy. Lách qua những dãy ghế dài, ông đến gần chị. Lần này, nhìn thấy ông từ xa, chị đã đứng lên, đợi. Hai bác cháu bắt tay nhau rất chặt. Chị chững chạc, đằm thắm hơn xưa.
Ông già đi nhanh quá, râu để dài như ông tiên, nhưng tiếng cười vẫn rất trẻ, mắt vằn sáng long lanh. Ông xin phép người bên nhường ghế. Một tay ông nắm chặt tay chị, tay kia xoa xoa đầu chị như xoa đầu đứa trẻ ngày nào - Cháu gái của tôi. Cháu gái của tôi…
Mắt ngân ngấn lệ, e ủy mị quá, ông chuyển sang hỏi thăm sức khỏe, gia đình. Ông bảo, bây giờ cháu có muốn chiêm ngưỡng tuổi trẻ của cháu không? Bác vẫn còn giữ đấy. Ngắm lại mình, chắc là cháu sẽ ngất, tự hào và hạnh phúc. Phim bác cất rất cẩn thận. Phải là ảnh đen trắng, bác không muốn đem ra hiệu rửa.... Nói rồi, ông cười giòn hào hứng: “Ngày ấy, thực tình bác rất run, tay cầm máy không vững. Cháu tinh khiết quá…”.
Giữa ồn ào, chị tủm tỉm cười, im lặng.
Ít ngày sau, ông đến cơ quan chị. Hai bác cháu ra quán cafe. Chần chừ mãi, ông bảo:
- Bận quá, phim bác để trong ví chưa kịp rửa.
- Thế thì bác đưa cháu giữ vậy, vài năm nữa thật già, cháu rửa cũng được mà.
Ông bần thần:
- Bác treo áo trên mắc, bà ấy mang đi giặt, tình cờ lục ví, thấy cái phim.
- Bác gái có nhận ra cháu không?
- Đương nhiên nhận ra chứ.
- Thái độ bác ấy thế nào?
- Thì cháu biết bà ấy rồi đấy. Không bao giờ làm ầm. Đương nhiên là bà ấy giận.
Chị lặng đi một hồi, đau xót:
- Thôi, cháu không cần nữa...
Chị đứng dậy, đi phần phật về phía cơ quan, bỏ lại ông già ngồi trơ khấc một mình, thảng thốt, bàng hoàng như vừa bị mất cắp đứa con yêu. Như bỗng nhiên đứa con yêu vuột khỏi tay mình, ông không hút thuốc nhưng lại gọi chủ quán cho bao thuốc. Ông không biết uống rượu nhưng lại gọi cho mình một ly rượu. Ông lục ba lô như kiếm tìm sự sót lại một chút gì. Ông lật đi lật lại những xấp hình như tráo bộ bài tìm quân át cơ.
Trong đêm tối chạng vạng ánh đèn, người ta thấy ông lịm đi trên ghế đá Hồ Gươm, lãng đãng, thẫn thờ mơ rừng hoa mận trắng.
*
“Ôi, Sa Pa thành phố trong sương, bốn mùa hoa trái ngát hương...”. Bài hát vang lên. Một cơn giông cuồn cuộn trong lòng. Cô gái ùa ra khỏi nhà. Sáng tinh sương, nắng vàng nhè nhẹ tỏa khắp rừng rực rỡ hoa mận trắng, cỏ rạp dưới chân, những cánh hoa nhỏ xíu, trắng như tuyết, mát rượi vương lên má. Đàn chim tinh nghịch hót líu lo. Lưng chừng núi, mây ngái ngủ lững thững trôi, những chú dê con non nớt be be thấp thoáng trên đồi. Làn gió lấp lay những khóm hoa soi bóng xuống hồ, lấp lánh bên đường lanh lảnh tiếng trẻ thơ tới trường... tràn ngập trong lòng cô gái tình yêu thương thao thiết, cụ thể, mơ hồ không thể nào diễn tả.
Người nghệ sĩ, bạn của gia đình, ông có mặt nơi đây tự lúc nào cô gái chẳng hề hay biết. Sự xuất hiện của cô gái, trinh nữ trong cổ tích giữa thiên nhiên tuyệt trần như một sự ban phát của đất trời. Cảm xúc sáng tạo dạt dào. Thiên nhiên, con người như hoà quyện vào một. Bức ảnh xuất thần, vô giá có từ đây...
*
Nghe tin ông nằm viện, chị ôm một đóa hồng rực rỡ đến thăm. Nhưng ông lại bảo:
- Ta muốn một cành mận trắng.
- Bác ơi, chúng ta đang ở Hà Nội chứ không phải Sa Pa…
- Ta vẫn muốn cháu tặng ta một cành mận trắng. Một cành mận trắng mà cũng không được hay sao? - Những câu gằn, dữ có vẻ như đùa mà da diết, chân thành.
- Ông già ơi, mùa mận qua rồi. Bạt ngàn hoa mận trắng giờ chỉ còn trơ những gốc thân già mà thôi.
Chị mới chỉ nói tới câu mùa mận đã qua rồi, người nghệ sĩ lật đật mở ba lô, cầm trên tay khung ảnh cỡ to lồng tấm hình chị, cô gái năm xưa trong rừng mận trắng hoa.
- Bà ấy tự rửa cho ta đấy.
Thật bất ngờ. Chị ấp tấm hình lên ngực như muốn kéo quá khứ trở lại, như là tất cả đã đi qua, như là tất cả vẫn còn ở lại. Tạo hóa ban sắc trẻ, tạo hóa lại tàn nhẫn dần dà cướp đi tất cả. Còn gì nữa đâu tham vọng, khổ đau… Chị nghĩ đến anh - người đàn ông của chị. Đã mấy mươi năm có nhau. Tuổi già ập đến từng ngày, sự sống từng ngày quý giá biết nhường nào, mình có nhau, bên nhau, chăm sóc nhau anh nhé, các con, chúng có vợ, có chồng, rồi chúng sẽ có con…
Ông nghệ sĩ lại gần, ôm bờ vai chị, bàn tay nhăn nhúm vỗ về:
- Con gái của ta… Con bằng lòng cho phép ta trưng trang trọng tấm hình trong triển lãm cuối đời của ta?
*
Đêm khai mạc, phòng tranh lộng lẫy ánh đèn, tràn ngập hoa, tưng bừng rượu Champagne. Tấm hình thôn nữ Sa Pa, ai cũng dừng lại ngắm nhìn. Người phụ nữ ấy đã không có mặt. Chị lặng lẽ ra đi, ra đi mãi mãi…
